Afera solna trwa. Jednym z jej przejawów jest test instytucji zaufania publicznego. Jak istotnym czynnikiem jest poziom takiego zaufania, pokazuje m.in. rozwój i konsekwencje działania radykalnego ruchu antyszczepionkowego, rosnącego na nieufności.Kilka dni temu sanepid wstrzymał sprzedaż kilkunastu ton produktów zawierających sól technologiczną, odmawiając jednocześnie podania nazw ich producentów. Szef wielkopolskiego sanepidu, Andrzej Trybusz, argumentuje, że nie może podać ich nazw, bo byłby to "biznesowy lincz". Takie postępowanie na pewno nie zwiększy zaufania publicznego w stosunku do sanepidu. Z drugiej strony instytucje dysponujące wynikami badań dotyczących np. zdrowia publicznego zobowiązane są do pewnej ochrony interesów badanych grup.
Zastanawiam się co powinien zrobić sanepid. Sięgnąłem do wytycznych International Epidemological Association, jest to jeden z najbardziej znanych dokumentów dotyczących Dobrej Praktyki Epidemiologicznej (GEP), w Polsce nie opublikowano (i nie opracowano) do tej pory żadnego takiego dokumentu.
Zasady GEP dotyczą prowadzenia badań epidemiologicznych, a także zasad ich upowszechniania i publikacji. Dane dotyczące afery solnej nie są wynikiem naukowych badań epidemiologicznych i nie podlegają wszystkim rygorom (nie muszą np. być recenzowane przed publikacją), stąd zasadę tę można stosować jedynie jako pewną wskazówkę w aferze solnej.
Co głoszą GEP?
"Epidemiolog nie powinien informować mediów o wynikach konkretnych badań, dopóki pełen raport badawczy nie zostanie w całości udostępniony publicznie. [...] W zwykłych okolicznościach, żadna informacja nie powinna trafić do mediów zanim wyniki badąń nie zostaną zrecenzowane. Odstępstwo od tej zasady możliwe jest tylko w przypadku ograniczonego zbioru poważnych powodów (niebezpieczeństwo, epidemia itp.). Może być tak, np. wówczas, kiedy badacz odkryje istnienie zagrożenia dla zdrowia, wymagające szybkiej interwencji. Wówczas zobligowany jest do ochrony zdrowia. W takich przypadkach działanie musi opierać się na obiektywnych, naukowych danych, które powinny zostać udostępnione w celu analizy ".
Po zrecenzowaniu dane dotyczące niebezpiecznych zjawisk powinny zostać niezwłocznie opublikowane. "Odraczanie udostępniania takich informacji jest niezgodne z zasadą nieszkodzenia i zasadą autonomii".
Byłem przekonany, że ludzie sanepidu się mylą. Teraz mam jednak wrażenie, że dopóki nie mieli informacji o szkodliwości używania soli przemysłowej, nie powinni ujawniać nazw firm.
Zobowiązani byli natomiast do podania pełnej, wiarygodnej informacji dotyczącej faktycznej szkodliwości spożywania takiej soli.
Pełen tekst GEP można znaleźć tutaj. Fragment dotyczący zasad publikacji tutaj.
Coughlin SS (2000). Ethics in epidemiology at the end of the 20th century: ethics, values, and mission statements. Epidemiologic reviews, 22 (1), 169-75 PMID: 10939024