W dniach 3-6 grudnia uczestniczyliśmy w Advancing Ethical Research Conference – organizowanej przez Public Responsibility in Medicine and Research (PRIM&R), która odbyła się w San Diego w Californii. PRIM&R jest organizacją non-profit, która powstała w 1974 roku i stawia sobie za cel podnoszenie standardów badań z udziałem ludzi oraz badań z wykorzystaniem zwierząt (skupia ona ponad 3800 członków; w konferencji udział brało ponad 2500 osób). Organizacja ta realizuje swój cel poprzez edukację w dziedzinie etyki badań naukowych, certyfikowanie osób prowadzących badania z udziałem ludzi oraz przez inicjatywy ustawodawcze. Członkami PRIM&R'a są profesjonaliści zaangażowani w ochronę ludzi biorących udział w badaniach naukowych (i zwietrząt), członkowie komisji bioetycznych: administratorzy komisji, badacze, członkowie zespołów badawczych, przedstawiciele instytucji prowadzących badania, przedstawiciele władz, reprezentanci środowisk i organizacji skupiających osoby biorące udział w badaniach, etycy, farmaceuci, biotechnologowie i prawnicy. Organizowane przez PRIM&R konferencje mają wymiar szkoleniowy oraz pozwalają spotkać się różnym stronom organizującym i nadzorującym badania naukowe. Ponieważ PRIM&R jest organizacją amerykańską (czy jak powiedzieliby niektórzy z moich znajomych z Ameryki Południowej, „juesańską”) tematy i dyskusje są mocno związane z kontekstem i perspektywą USA. Nie znaczny to jednak, że na konferencji nie ma miejsca dla osób z innych części świata.
Razem z Marcinem prezentowaliśmy poster: Clinical Trials in Transition Societies: How to Avoid Ethical Failures? (Badania kliniczne w krajach transformacji ustrojowej: jak unikać etycznych uchybień?). Byliśmy również koordynatorami jednej z tzw. Affinity Groups – Global Research. Jednak oprócz wiedzy, którą mogliśmy zdobyć podczas wielu interesujących sesji, czy wykładów (np. niezwykle interesujący wykład Elyn Saks, o jej osobistym doświadczeniu
choroby psychicznej), mogliśmy się przekonać jak wygląda edukacja członków komisji bioetycznych w USA i jak dużą wagę przykłada się do ochrony podmiotów w badaniach naukowych. W Polsce nie ma regulacji dotyczących uczestnictwa przedstawicieli grup pacjentów i czy społeczności, które biorą udział w badaniu (choć istnieje konieczność zasięgnięcia opinii pediatry lub lekarza innej specjalności medycznej w przypadku, gdy badania dotyczą osób, które nie mogą w świetle prawa wyrazić wiążącej zgody na udział w badaniach - niestety takie reguły istnieją tylko w przypadku badań klinicznych, nie zaś we wszystkich badaniach biomedycznych). Nie ma żadnej instytucji, która monitorowałaby i koordynowałaby pracę poszczególnych komisji bioetycznych. Polskie komisje bioetyczne nie muszą składać raportów ze swojej działalności. Co więcej nie ma żadnych standardów dotyczących wykształcenia etycznego (a także w dziedzinie badań naukowych), które muszą spełniać członkowie komisji.
Dzięki konferencji PRIM&R mogliśmy się przekonać, jak bardzo odmiennie wygląda ta sprawa w USA. Przede wszystkim istotną rolę w komisjach bioetycznych pełnią się tzw. community members, którzy mogą być przedstawicielami lub reprezentantami grup pacjentów lub mniejszości etnicznych lub seksualnych, spośród których rekrutuje się uczestników badań. Po drugie sam PRIM&R (a także pokrewne mu zrzeszenia) organizuje programy szkoleniowe (potwierdzane uzyskaniem odpowiedniego certyfikatu) dla członków komisji bioetycznych. Jednym z takich programów jest Certified IRB Professional. Aby zostać certyfikowanym członkiem komisji bioetycznej trzeba zaliczyć tekst składający się z 250 pytań wielokrotnego wyboru dotyczących zasad funkcjonowania komisji bioetycznych. Podobny certyfikat mogą uzyskać członkowie komisji opiniujących badania z użyciem zwierząt.
Nasz udział w konferencji był możliwy dzięki grantowi z Narodowego Centrum Nauki oraz wsparciu finansowemu uzyskanemu z PRIM&R.
Special thanks to Maeve Luthin, Karen Hansen, Elisa Hurley and Ali Hall.
Bibliografia:
PRIM&R website: http://www.primr.org
Marek Czarkowski, Krzysztof Różanowski, Polish Research Ethics Committees in the European Union System of Assessing Medical Experiments, Science and Engineering Ethics (2009) 15:201–212.
