 |
| Photo by Maia C via CC |
Na klauzulę taką zgodziło się Ministerstwo Zdrowia, uwzględniając apel Krajowej Rady ds. Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa. W wielu punktach krwiodawstwa nie można podobno oddać krwi nie podpisawszy uprzedniej zgody. W artykule zamieszczonym w Onecie (dziękuję p. Grzegorzowi za link) zapis krytykują bioetycy: prof. Paweł Łuków, prof. Marek Wichrowski i prof. Zbigniew Szawarski. "Nie można robić interesu na ludzkim altruizmie, bo ludzie przestaną oddawać krew. - mówi Zbigniew Szawarski - Ludzie chętnie pomagają innym, ale nie chcą, żeby jeszcze ktoś na tym zarabiał". Na tym poziomie pełna zgoda.
Dla mnie ta sprawa ma jednak co najmniej dwa wymiary.
1. Przede wszystkim ten zapis podważa zaufanie do instytucji, które dysponują honorowo oddawaną krwią. Jeżeli prawdą jest, że nie można oddać krwi nie udzieliwszy takiej zgody, że zgoda taka nie jest dobrowolna, zapis jest wówczas formą instytucjonalnego samobója. Podobnie samobójcze decyzje zapadają ostatnimi czasy w sanepidzie. Instytucja, która nie może prawidłowo funkcjonować bez odpowiedniego kapitału w postaci powszechnego zaufania publicznego, musi szczególnie starannie dbać o ten poziom zaufania (zarządzać zaufaniem). Dla mnie brak świadomości skutków pewnych decyzji świadczy o amatorszczyźnie w zarządzaniu tymi instytucjami.
2. Osobną kwestią jest altruistyczna pobudka krwiodawcy. Jeżeli ktoś dokonuje jakiegoś altruistycznego czynu, to w jego ręce powinno oddać się możliwość definiowania obszarów, które określają kogo i czego ma dotyczyć ten czyn. Oczywiście w miarę możliwości. Wszak darowanemu koniowi w zęby się nie zagląda.
Sporo pisałem o badaniach, wedle których ludzie zdecydowanie chętniej pomagają konkretnym, zidentyfikowanym osobom. Zapewne przeciętny krwiodawca wyobraża sobie, że jego krew uratuje życie, bądź pomoże przywrócić zdrowie konkretnej osobie.
Wyobraźmy sobie jednak następującą sytuację. W pewnym okresie czasu przechowywanie pewnych grup krwi staje się nieopłacalne. Zgromadzone zapasy sprawiają, że rozsądniej i taniej byłoby sprzedać krew (osocze itd.) firmie i wykorzystać pieniądze w innych celach, które pośrednio bądź bezpośrednio przyczynią się do zwiększenia efektywności krwiodawstwa w Polsce. Nie wydaje mi się, żeby w jakimkolwiek sensie takie działanie było wątpliwe moralnie.
Uważam, że można pogodzić pewne wyobrażenia i oczekiwania krwiodawcy z rozsądnym zarządzaniem uzyskanymi zasobami na przykład następująco:
1) pozostawić mu wybór co do zgody na sprzedaż składników krwi firmom farmaceutycznym,
2) zobowiązać się co do konkretnych form wykorzystania tak uzyskanych środków finansowych (np. tylko rozbudowa infrastruktury krwiodawstwa w Polsce, bądź inne przemawiające do wyobraźni wydatki),
3) rozpocząć kampanię informacyjną zachęcającą do udzielenia zgody na sprzedaż.
W ten sposób można chyba pogodzić motywacje altruistów z rozsądnym zarządzaniem przekazywanymi przez nich środkami. A może rozsądniej i bardziej etycznie będzie po cichu zutylizować nadmiar krwi pobranej od honorowych krwiodawców?